تعاریف کلی و اصول
یادگیری و فراگیری مباحث حسابداری حقوق و دستمزد امروزه برای کسانی کـه در رشـته هـای امور مالی مشغول به تحصیل می باشند ضروری است به طور کلی برخی از مواردی که این ضرورت و اهمیت فراگیـری مباحث حسابداری حقوق و دستمزد را ایجاد می کند به صورت زیر است:
- هزینه های حقوق و دستمزد یکی از اساسی ترین هزینه هایی مـی باشـد کـه هـر واحـد و بنگـاه اقتصادی متحمل خواهد شد.
- هزینه های حقوق و دستمزد نیروی کار در واقع بخش عمده و اعظمی از بهای تمـام شـده تولیـد کـالا و خدمات یک مؤسسه و واحد اقتصادی را به خود اختصاص می دهد و تأثیر قابل توجهی بر سود واحد تجاری خواهد داشت.
- هرچند اهمیت هزینه حقوق و دستمزد در واحدهای مختلف متفاوت است ولی بـه طور معمول هزینه حقوق و دستمزد از درآمدهای واحدهای تجاری و اقتصادی را به خود اختصاص می دهد.
تغییرات زیاد و بنیادی در قوانین بیمه و مالیات رخ نمی دهد، بلکه ممکن اسـت برخـی نرخ های مالیاتی و معافیت ها تغییراتی داشته باشند و اصولاً تغییرات قوانین وضع شده زیاد نیست، در ضمن وجود نرم افزارها و کاربرد رایانه در حسابداری، ابزاری به منظور تسهیل عملیات حسابداری می باشند و نیـاز بـه سیستم های کنترلی را کاهش نمی دهند، بلکه چه بسا اهمیت سیستم های کنترلی در خصوص حقوق و دسـتمزد و سـایر مباحث مرتبط با حسابداری را نیز افزایش می دهند.
مدیریت واحدهای اقتصادی نیاز به کنترل دقیـق و منظم هزینه های حقوق و دستمزد دارنـد، از طرفـی کارکنان یک واحد اقتصادی توقع دارند حقوق و مزایای خود را به شکل منظم دریافت کنند بنـابراین ایجـاد یک سیستم منظم و دقیق برای حقوق و دستمزد ضروری است.
خصوصیات یک سیستم حقوق و دستمزد:
- سرعت در جمع آوری اطلاعات کارکرد پرسنل و به موقع بودن آن.
- دقت در محاسبه مبلغ قابل پرداخت حقوق و دستمزد پرسنل.
- روش های کنترلی مناسبی برای جلوگیری از پرداخت وجوه به شکل غیر قـانونی بـه افـراد سـوء اسـتفاده کننده در آن پیش بینی شده باشد.
تعریف قرارداد کار و شرایط اساسی انعقاد آن:
ماده۷ – قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کـارگر در قبـال دریافـت حـق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کار فرما انجام می دهد.
ماده۹ –برای صحت قرارداد کار در زمان بستن قرارداد رعایت شرایط ذیل الزامی است:
الف- مشروعیت مورد قرارداد
ب- معین بودن موضوع قرارداد
ج- عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر.
ماده ۱۰ –قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین باید حاوی موارد ذیل باشد:
الف- نوع کار یا حرفه یا وظیفه ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد.
ب- حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن
ج- ساعات کار، تعطیلات و مرخصی ها
د- محل انجام کار
ه- تاریخ انعقاد قرارداد
و- مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد.
ز- موارد دیگری که عرف و عادات شغل یا محل، ایجاب نماید.
تبصره:
در مواردی که قرارداد کتبی باشد، قرارداد در چهـار نسـخه تنظـیم می گردد که یک نسخه از آن به اداره کار محل و یک نسخه نزد کارگر و یک نسـخه نـزد کارفرمـا و نسـخه دیگـر در اختیـار شـورای اسـلامی کـار و در کارگاه های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می گیرد.
ماده ۱۱ –طرفین می توانند با توافق یکدیگر مدتی را به نام دوره آزمایشی کار تعیین نمایند. در خلال این دوره هر یک از طرفین حق دارد، بدون اخطار قبلی و بی آن که الزام به پرداخت خسارت داشته باشد، رابطه کار را قطع نمایـد. در صورتی که قطع رابطه کار از طرف کارفرما باشد وی ملزم به پرداخت حقوق تمام دوره آزمایشی خواهد بود و چنانچه کـارگر رابطـه کـار را قطـع نمایـد، کارگر فقط مستحق دریافت حقوق مدت انجام کار خواهد بود.
تبصره:
مدت دوره آموزشی باید در قرارداد کار مشخص شود. حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران مـاهر و دارای تخصص بالا سه ماه می باشد.
خاتمه قرارداد کار:
ماده ۲۱ –قرارداد کار به یکی از طرق زیر خاتمه می یابد:
الف- فوت کارگر
ب- باز نشستگی کارگر
ج- از کار افتادگی کلی کارگر
د- انقضاء مدت در قرارداد های کار با مدت موقت و عدم تجدید صریح یا ضمنی آن
ه- پایان کار در قرارد ادهایی که مربوط به کار معین است.
و- استعفای کارگر.
ماده ۲۴ –در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یکسال یا بیشتر، به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بـر اسـاس آخرین حقوق مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.
ماده ۲۷ –هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین نامه هـای انضـباطی کارگـاه را پـس از تذکرات کتبی نقض نماید کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان ” حق سـنوات ” به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ نماید.
در واحدهایی که فاقد شورای اسلامی کار هستند نظر مثبت انجمن صنفی لازم است و در هر مورد از مـوارد یاد شده اگر مسئله با توافق حل نشد به هیأت تشخیص ارجاع و در صورت عدم حل اختلاف از طریق هیـأت حل اختلاف رسیدگی و اقدام خواهد شد. در مدت رسیدگی مراجع حل اختلاف قرارداد کار به حالت تعلیـق در می آید.
جبران خسارت از هر قبیل و پرداخت مزایای پایان کار:
ماده ۳۱ –چنانچه خاتمه قرارداد کار به لحاظ از کارافتادگی کلی و یا باز نشستگی کارگر باشد، کارفرما باید براساس آخرین مزد کارگر به نسبت هر سال سابقه خدمت، حقوقی به میزان ۳۰ روز مـزد بـه وی پرداخـت نماید.
این وجه علاوه بر مستمری از کار افتادگی و یا بازنشستگی کارگر است که توسط سـازمان تـأمین اجتمـاعی پرداخت می شود.
ماده ۳۲–اگر خاتمه قرارداد کار در نتیجه کاهش توانائی های جسمی و فکری ناشی از کار کارگر باشد (بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان بهداشت و درمان منطقه با معرفی شورای اسلامی کـار و یـا نماینـدگا ن قانونی کار) کارفرما مکلف است به نسبت هر سال سابقه خدمت، معادل دو ماه آخرین حقوق به وی پرداخت نماید.